Lombok
Dé 'buitenlanderswijk' van Utrecht, zo stond Lombok jarenlang bekend. Met de bouw van deze wijk werd in 1887 begonnen. Centraal door de wijk loopt de Kanaalstraat, aan de oostkant de Leidsche Rijn. De hoofdstraten waren bestemd voor het kantoorpersoneel (de gouden rand), de fabrieksarbeiders werden gehuisvest in de tussenliggende straten. De straatnamen werden vernoemd naar Indonesische eilanden en gebieden. Er was ook aardig wat industrie.
Na de tweede wereldoorlog bleken de arbeiderswoningen niet meer aangepast aan de moderne tijd (te klein, geen douche, onhandige keukens). Sommige woningen werden gesloopt, andere gerenoveerd. Toen de renovatie begon, stroomden 'gastarbeiders' massaal Lombok in. Eerst Italianen, Spanjaarden en Grieken. Halverwege de jaren zestig werden Turken en Marokkanen uit hun vaderland gehaald. Er was wel werk voor hen geregeld, maar nauwelijks huisvesting."De slaapgelegenheden lijken stallen. Wassen is onmogelijk omdat het er zo smerig is", aldus het Utrechts Nieuwsblad in 1964. Het houden van een pension leverde de eigenaar een leuk sommetje op.
Gaandeweg werd duidelijk dat de gastarbeiders niet zouden terugkeren. Integendeel: vrouw en kinderen werden hierheen gehaald. Het aantal woningzoekenden was gigantisch. Sommigen gingen uit wanhoop over tot kraken. Anderen besloten te kopen. De prijs daarvoor was hoog, vaak tot wel 40% van hun netto-inkomen. Daarbij kwam de economische terugval begin jaren tachtig. Veel arbeiders werden ontslagen en konden hun hypotheek niet meer betalen. Verval en verloedering waren het gevolg. De 'Hollandse' winkels verdwenen tot verdriet van de oudere bewoners in rap tempo uit het straatbeeld. Veel oorspronkelijke bewoners verlieten de wijk. Bestuurders vreesden racisme in Lombok.
"In Lombok sterft het van de buitenlanders, het ziet er niet uit dus je bent wel achterlijk as je een huis gaat kopen daaro."
Maar er kwam verandering. Een aantal zeer actieve bewonersgroepen zetten samen met de gemeente enthousiast de schouders eronder. In 1994 kwam de stadsvernieuwing op volle toeren. Er was voor de periode 1994-2004 zo'n 70 miljoen aan gemeente- en rijksgelden beschikbaar. Daar kwam in 1996 nog eens 17 miljoen aan Europese Urbangelden bij.
Oude en nieuwe 'Lombokkers'
Lombok is er zichtbaar door opgeknapt. De nieuwkomers hebben wat te besteden en dat heeft zijn weerslag op de winkels. Veel winkeliers verkopen duurdere producten en besteden meer zorg aan het uiterlijk van hun winkel. De goede verhuurbaarheid van huurwoningen en de prijzen van koopwoningen spreken ook boekdelen. Maar daardoor stegen ook de huur- en huizenprijzen. Het zijn steeds meer jongere, veelal Nederlandse, tweeverdieners die de wijk instromen. Wat de oudere bewoners ervaren als chaos, vinden zij juist 'levendig'. Lombok is niet bijzonder duur en lekker dicht bij het station. Er zijn veel winkels, de wijk leeft en is veilig. Problemen met al die nationaliteiten hebben de nieuwe yuppen evenmin, maar ook niet veel contacten.
Achter gezellige projecten als de 5-mei viering Lombok Anders of de multiculturele markt Salaam Lombok gaat ook een minder harmonieuze werkelijkheid schuil. Grote groepen (oudere) Nederlanders en buitenlanders leven op zijn minst in onbegrip langs elkaar heen. Er zijn nog altijd veel werklozen, mensen met een laag inkomen en schuldproblemen. Opvallend is ook dat groepen buitenlanders die Lombok te duur vinden, wegtrekken naar Kanaleneiland of Overvecht.
De kop van Lombok
De speciale kracht van de actieve wijkbewoners uit Lombok bleek toen in 2005 de plannen werden gepresenteerd voor De kop van Lombok. Dit gebiedje vormt de toegang tot de wijk vanaf de stadskant, een jarenlang verwaarloosd gebied met bodemvervuiling. De gemeente plande er appartementen, winkelruimte, een parkeergarage, een nieuw plein en een nieuwe moskee. Maar veel Lombokkers waren kritisch over de plannen: men vond de appartementencomplexen te kolossaal en de minaretten en de koepel van de moskee te hoog en te groot. Verder werd gevreesd voor parkeeroverlast op vrijdagen, wanneer naar verwachting duizend gelovigen de moskee zouden bezoeken. Dat alles vond men totaal niet passen bij de wijk die vooral laagbouw kent.
Er ontstond een bewonerswerkgroep "Trek Lombok door tot het spoor" die vindt dat de wijk moet aansluiten op de binnenstad. Zij kwamen met een alternatief voorstel. Daarin verschoven zij de plek voor de moskee en in plaats van de 'muur' van woningen in het eerste ontwerp, kreeg het wooncomplex verschillende bouwhoogten zodat de wijk niet langer een afgesloten indruk maakte en meer variëteit zou bieden. De Groen Links wethouder luisterde naar de bezwaren en verklaarde onder de indruk te zijn van de voorstellen die werden meegenomen in een nieuw ontwerp waarin iedereen zich kon vinden.
